Choć nie powinien i zwykle nie jest to obszar wiodący, w ramach procesów sukcesyjnych nie można zapominać o konsekwencjach podatkowych podejmowanych działań. Polskie prawo podatkowe ma w sobie wiele różnego rodzaju pułapek, które finalnie mogą okazać się dotkliwe. Niekiedy pozornie nieistotna modyfikacja, pozostająca bez wpływu na ostateczny zakładany efekt potrafi znacząco zmienić poziom obciążeń podatkowych. Przykładów na potwierdzenie tej tezy można mnożyć a jednym z tych, które to ilustrują pozostaje dokonanie darowizny aktywów na rzecz dziecka, które jest już w związku z małżeńskim. Połączenie przepisów prawa rodzinnego oraz podatkowego może prowadzić do wniosku, iż zięć i synowa nie należą do najbliższej rodziny.
Darowizna na rzecz dziecka będącego w związku z małżeńskim
Elementem procesu sukcesji bardzo często pozostaje przekazanie aktywów (np. praw udziałowych w spółkach prawa handlowego, czy też nieruchomości) na rzecz dzieci czy też wnuków w formie darowizny. Powszechnie wiadomo, iż według polskich regulacji, dokonanie darowizny na rzecz najbliższych członków rodziny, w tym dzieci czy też wnuków pozostaje czynnością zwolnioną z opodatkowania (zadbać należy jedynie od udokumentowanie transferu środków i zgłoszenia do urzędu jeśli czynność nie jest dokonywana w formie aktu notarialnego).
Niejednokrotnie darowizna dokonywana jest jednak na rzecz zstępnych, którzy zdążyli już założyć swoje rodziny i pozostają w związku z małżeńskim, w którym to panuje typowy, przewidziany ustawowo jako domniemany ustrój wspólności majątkowej. Tymczasem, w gronie osób, które według ustawy o podatku od spadków i darowizn należą do najbliższej rodzinny, w odniesieniu do której stosowane jest zwolnienie z opodatkowania nie znajduje się zięć czy też synowa. Zasadnym jest zatem pytanie, czy jeżeli dokonywana jest darowizna na rzecz dziecka będącego w związku z małżeńskim to powstaje obowiązek zapłaty podatku czy też nie.
Skutki podatkowe darowizny na rzecz dzieci będących w związku małżeńskim
W tym przypadku ustalenie skutków podatkowych pozostaje pochodną wniosków z analizy na gruncie prawa cywilnego i rodzinnego. Zasadą jest, iż majątek przekazany tytułem darowizny stanowi majątek osobisty obdarowanego, nawet jeżeli pozostaje on w związku małżeńskim, w którym obowiązuje domniemany ustawowo ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej. W konsekwencji, dokonanie darowizny na rzecz dziecka, z zastrzeżeniem tego o czym mowa poniżej, powoduje, że przedmiot darowizny nie jest elementem wspólności majątkowej małżeńskiej, ale jego wyłącznym właścicielem pozostaje obdarowane dziecko. Zięć czy też synowa nie są współwłaścicielami przedmiotu darowizny.
Co jednak istotne, nie jest to jedyna możliwa sytuacja. Według polskiego prawa darczyńca ma możliwość modyfikacji tej zasady, tj. może dokonać darowizny na rzecz wspólnego majątku małżonków. Wystarczającym jest tutaj odpowiednie jednoznaczne wskazanie tego w umowie darowizny. W takiej sytuacji, współwłaścicielem przedmiotu darowizny staje się zięć lub synowa.
Skutki podatkowe pozostają w tym przypadku dość łatwe do przewidzenia. Fiskus, mając ku temu podstawy prawne, uznaje bowiem, iż w sytuacji w której:
- Darowizna jest dokonywana do majątku osobistego dziecka darczyńcy co wynika z zapisów umowy bądź umowa darowizny w ogóle nie odnosi się do tego elementu –> obdarowanym jest wyłącznie dziecko i zastosowanie może mieć zwolnienie z opodatkowania dla darowizn w najbliższym gronie rodzinnym
- Darowizna jest dokonywana do majątku wspólnego małżonków w związku z dokonaniem odpowiedniej wzmianki w umowie darowizny –> obdarowanym jest również odpowiednio zięć lub synowa co powoduje, iż nie jest możliwe zastosowanie zwolnienia z opodatkowania w odniesieniu do całości przedmiotu darowizny; fiskus przyjmuje, iż synowa lub zięć powinni w tej sytuacji zapłacić podatek od spadków i darowizn od połowy wartości przedmiotu darowizny.
W przypadku darowizn na rzecz dzieci będących już w związku małżeńskim należy zachować dodatkową ostrożność z perspektywy skutków podatkowych takich czynności. Co prawda brak szczególnych zapisów w umowie darowizny nie powinien rodzić dodatkowych obciążeń podatkowych, niemniej jednak często dobre intencje darczyńcy chcącego obdarować swoje dziecko i jego małżonka jako rodzinę może doprowadzić do powstania dodatkowych niekiedy znaczących obciążeń podatkowych.
