Mimo powszechnego występowania związków nieformalnych, polski ustawodawca nie zdecydował się na uregulowanie praw i obowiązków z nich wynikających. W związku z tym, na gruncie prawnym, osoby żyjące w związkach partnerskich (konkubinatach) traktowane są jak osoby zupełnie obce. Taki stan rzeczy znacząco utrudnia kwestie dziedziczenia – szczególnie, jeśli w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo.
Podsumowanie
- Jeżeli partner nie został uwzględniony w testamencie, całość spadku otrzymują krewni zmarłego.
- Dziedziczenie po zmarłym partnerze może wiązać się z koniecznością zapłaty zachowku na rzecz członków rodziny.
- Brak przemyślanej strategii dziedziczenia może doprowadzić do rozdrobnienia majątku oraz upadłości firmy.
Partner a dziedziczenie ustawowe
Zasadą przyjętą w polskim prawie spadkowym jest dziedziczenie przez członków rodziny, natomiast partnerzy nie dziedziczą po sobie z mocy ustawy. Oznacza to, że spadkobiercami zmarłego są zasadniczo jego krewni. W momencie otwarcia spadku drugi z partnerów nie nabywa więc prawa do żadnych składników majątkowych należących do zmarłego.
Jedyną możliwością zmiany tego stanu rzeczy jest sporządzenie testamentu, w którym spadkodawca powoła swojego partnera do dziedziczenia ustanawiając go spadkobiercą.
Uwaga na zachowek!
Powołanie partnera do dziedziczenia w testamencie stanowi jednak rozwiązanie dopiero pierwszego problemu związanego z dziedziczeniem w związkach nieformalnych. Kluczowym zagadnieniem, które należy uwzględnić planując sukcesję, jest zachowek należny krewnym spadkodawcy.
Zachowek jest roszczeniem pieniężnym, wynoszącym połowę tego co spadkobierca odziedziczyłby zgodnie z ustawą, a w przypadku osób małoletnich bądź niezdolnych do pracy – 2/3 tej części. Może to oznaczać po stronie dziedziczącego partnera konieczność zapłaty znaczących kwot, których pozyskanie nie będzie osiągalne bez zbycia odziedziczonego właśnie majątku. Jeżeli w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo, spłata roszczeń zachowkowych zazwyczaj wiąże się z ogromnymi trudnościami finansowymi dla działania firmy. Zachowek może przecież odpowiadać znacznej części spadku, a w krańcowych przypadkach, nawet połowie jego wartości. Obowiązek jednorazowej spłaty roszczenia tej wielkości jest w stanie doprowadzić do upadłości niemalże każdą firmę.
Przemyślana sukcesja sposobem na zapewnienie trwałości biznesu
Przeprowadzenie sukcesji biznesu pomiędzy partnerami, a także niezwiązanych z firmą składników majątkowych, jest jak najbardziej możliwe. Musi jednak zostać szczegółowo przemyślane, zaplanowane oraz zakończone sporządzeniem odpowiedniego testamentu, a jeżeli działalność jest prowadzona w formie spółki – również adekwatną modyfikacją umowy spółki. Zapewni to płynne przejście własności przedsiębiorstwa oraz uniemożliwi rozdrobnienie własnościowe.
Planując sukcesję, przedsiębiorca powinien w szczególności pamiętać o takim skonstruowaniu testamentu, aby zapobiec ewentualnym roszczeniom o zachowek przysługującym najbliższej rodzinie oraz uwzględnić konieczność zapłaty podatku od spadków i darowizn. W przeciwnym wypadku, po śmierci właściciela, jego partner oraz firma mogą wpaść w poważne trudności finansowe.
