W toku podejmowania decyzji sukcesyjnych pojawia się wiele istotnych pytań, spośród których wybór sukcesora, który przejmie stery firmy rodzinnej jest jednym z najistotniejszych zagadnień. Czy istnieje w tym zakresie całkowita swoboda i czy wiążą się z tym zagadnieniem jakieś ryzyka?
Podsumowanie
- Spadkodawca może zapisać swoją firmę dowolnie wybranej osobie – istnieje bowiem zasada swobodnego dysponowania majątkiem na wypadek śmierci.
- W przypadku pominięcia przez spadkodawcę, jego najbliższych członków rodziny, którzy na podstawie obowiązujących przepisów byliby uprawnieni do dziedziczenia ustawowego, może im przysługiwać roszczenie o zachowek
Swoboda wyboru sukcesora
Każdy może swobodnie rozporządzać swoim majątkiem – zarówno za życia, jak i na wypadek śmierci. Firma (lub określony w niej udział) może zatem zostać przekazana sukcesorowi (lub sukcesorom) np. na podstawie darowizny (za życia) lub testamentu (na wypadek śmierci). W taki sposób przedsiębiorstwo rodzinne (lub jego część) może zostać oddana wyłącznie wybranemu sukcesorowi, z pominięciem najbliższych członków rodziny nestora. Tym samym, firma rodzinna może zostać zapisana np. wyłącznie dzieciom (z pominięciem współmałżonka) lub wybranemu dziecku (z pominięciem jego rodzeństwa).
Roszczenia członków najbliższej rodziny
Jeżeli jednak zapisy testamentowe lub wcześniejsze czynności spadkodawcy (np. darowizny) pomijają blisko spokrewnione z nim osoby może powstać po ich stronie roszczenie o zachowek. Jest to uprawnienie do żądania zapłaty określonej kwoty od osób, które nabyły prawa do spadku. Przysługuje ono krewnym spadkodawcy, którzy na podstawie obowiązujących przepisów byliby uprawnieni do dziedziczenia ustawowego (dzieci, wnuków, rodziców, małżonka). Zatem jeżeli dziecko, wnuk, rodzic lub małżonek zostali pominięci w testamencie (lub ich udział w spadku był niewspółmierny w porównaniu do udziału, który przysługiwałby im w przypadku dziedziczenia ustawowego) mają prawo dochodzić roszczenia o zachowek. W przypadku gdy głównym aktywem spadku jest przedsiębiorstwo, spełnienie roszczeń z tytułu zachowku może okazać się dla spadkobiercy problematyczne, bowiem będzie wiązać się z koniecznością uzyskania znaczącej ilości środków (których wypłata z odziedziczonej firmy, może zagrozić jej płynności finansowej).
W ramach planowania sukcesyjnego z pewnością należy wziąć pod uwagę kwestię ewentualnych wypłat z tytułu zachowku. Odpowiednie ukształtowanie i dokumentów korporacyjnych firmy rodzinnej pozwala na uregulowanie tej kwestii w sposób, który pozwala na minimalizację ewentualnych ryzyk dla zarówno dla spadkodawców, jak i dla funkcjonowania firmy rodzinnej.
