Marzeniem większości przedsiębiorców, którzy budowali własną firmę niejednokrotnie od podstaw przez znakomitą część swojego życia jest pozostawienie po sobie spuścizny w postaci dobrze prosperującego biznesu. Naturalnym jest, że w firmach rodzinnych zarówno własność przedsiębiorstwa, jak obowiązek zarządzania nim przekazywany jest kolejnym pokoleniom, co powoduje, że zapewnienie trwałości biznesu w ramach rodziny jest jednym z największych wyzwań, z jakimi muszą się zmierzyć firmy rodzinne.
Podsumowanie
- Inwestowanie w rodzinę i dbałość o więzy pomiędzy jej członkami nie jest mniej ważny niż inwestycje w rozwój firmy rodzinnej.
- Spójny system wartości członków rodziny jest kluczowy dla zapewnienia trwałości biznesu rodzinnego.
Spójność rodziny podstawą trwałości biznesu
Zapewnienie trwałości biznesu możliwe jest jedynie wówczas, gdy członkowie rodziny darzą się wzajemną sympatią i tworzą spójną całość, o tożsamym systemie wartości oraz celu polegającym na kontynuowaniu działalności przy poszanowaniu tradycji i rodzinnego charakteru firmy. Przedsiębiorstwo rodzinne nie może istnieć bez kultywowania tradycji, wypracowania wspólnego systemu wartości, zgodnego z przekonaniami każdego z członków rodziny oraz bez wdrożenia mechanizmów pozwalających na podejmowanie decyzji i rozwiązywanie występujących (nieodzownie) sporów. Co istotne, owe wartości i pryncypia, jakimi kierować winni się członkowie rodziny muszą być na tyle uniwersalne, by pozwoliły firmie na przetrwanie i to z zachowaniem jej rodzinnego charakteru, niezależnie od zmieniającej się z biegiem czasu struktury własnościowej. Należy mieć bowiem na względzie, że o ile początkowo firma rodzinna jest w rękach kilku osób, będących najczęściej rodziną w wąskim tego słowa znaczeniu, to już w perspektywie kilkudziesięciu lat sytuacja ta może się diametralnie zmienić, a na pewnym rozwoju firmy współpracować będą ze sobą osoby z różnych pokoleń i o dalszym stopniu pokrewieństwa, a także powinowaci.
Z perspektywy funkcjonowania firmy rodzinnej kluczową wartością pozostaje tradycja. Niemniej ważne będą jednak zaufanie i wzajemny szacunek, uczciwość oraz pasja i zaangażowanie w prowadzenie rodzinnego biznesu, z uwzględnieniem ról oraz obowiązków przypisanych poszczególnym członkom rodziny, do których każdy z nich powinien podchodzić sumiennie i z pełną odpowiedzialnością.
Transfer systemu wartości
Rodzina jest pierwszym i zarazem najważniejszym środowiskiem człowieka. Jednym z podstawowych zadań jej starszych członków jest wprowadzenie następnego pokolenia w dojrzałe i świadome życie, bowiem to w ramach rodziny dokonuje się proces kształtowania ról, zasad i systemu wartości człowieka dorosłego. W związku z tym, to właśnie w tym miejscu powinno nastąpić przekazanie sukcesorom pełni informacji, wiedzy i systemu wartości, który powinien zapewnić w przyszłości trwałość firmy rodzinnej. Może to zostać osiągnięte przez wspólne spędzanie wolnego czasu, wykonywanie prostych czynności każdego dnia albo dzielnie posiłków, połączone z rozmową o drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Członkowie rodziny muszą darzyć się wzajemną sympatią, z przyjemnością spędzać czas razem oraz potrafić ze sobą rozmawiać ale i rozwiązywać drobne spory, czy nieporozumienia. Takie wspólne momenty są dobrą okazją dla każdego nestora do wprowadzenia młodszych członków rodziny do firmy, przedstawienia im w pierwszej kolejności czym zajmuje się firma, opowiedzeniu najpierw o drobnych, a potem i trudnych problemach, z jakimi przedsiębiorca musi mierzyć się każdego dnia i to zarówno w relacjach z kontrahentami, jak i wewnętrznych sprawach przedsiębiorstwa, np. kontaktach z pracownikami. Systematyczne spotkania i rozmowy pozwolą na weryfikację zainteresowania młodszego pokolenia działalnością firmy, mogą z jednej strony zachęć sukcesorów do zaangażowania w działalność w późniejszych latach albo pozwolą zidentyfikować inne potrzeby, czy też plany życiowe, co z pewnością pozwoli każdemu pokoleniu na określenie swoich ról w firmie w przyszłości.
Demokracja zaczyna się w rodzinie
Niegdyś, przepływ wiedzy i doświadczenia następował z góry do dołu, to znaczy rodzice uczyli dzieci rzemiosła, by ci później mogli przekazać tę wiedzę następnym pokoleniom. Współcześnie, wobec dynamicznej mechanizacji procesów produkcji, informatyzacji działalności firmy i handlu oraz nietuzinkowego sposobu postrzegania świata przez coraz to młodsze pokolenia, transfer pewnego rodzaju „know-how” pomiędzy kolejnymi pokoleniami następuje w dwóch kierunkach, to bowiem młodsi są dla starszych źródłem informacji o nowinkach technologicznych oraz o potencjalne drzemiącym w Internecie. Obok obszaru niezgody i ponad podziałami charakterystycznymi dla relacji pomiędzy młodszym i starszym pokoleniem, powstaje zatem rozległe pole, w którym mogą oni kooperować i uczyć się od siebie nawzajem, stając się równymi sobie partnerami do rozmowy. Taka demokratyzacja relacji rodzinnych, daje więcej możliwości do budowania bliskości pomiędzy członkami rodziny i głębokiej relacji, na wielu poziomach, ale również może otworzyć możliwość rozwoju biznesu rodzinnego, bowiem każde z pokoleń jest w stanie wnieść do niego pewną wartość dodaną. Co więcej, z jednej strony, pozwala ona na odwrócenie ról i sprawia, że młodsi mogą zostać usłyszani i docenieni, a tym samym może się to przyczynić do zainteresowania i zwiększonego zaangażowania sukcesorów w działalność firmy rodzinnej i naturalnie stworzyć warunki do osiągnięcia pewnego rodzaju dojrzałości w tym obszarze. Z drugiej strony, pozwoli nestorom na rozpoznanie bogatego wachlarzu nowych możliwości, w dotychczas niezbadanych i trudno dostępnych dla nich obszarach.
Wypracowanie systemu wartości oraz zasad, jakimi kierować powinni się członkowie rodziny oraz jego transfer do kolejnych pokoleń jest zadaniem niezwykle trudnym. Umiejętność prowadzenia dialogu i stworzenia warunków do prawdziwej interakcji przez członków wielu pokoleń wymaga systematycznej pracy i zaangażowania, na równi z wysiłkiem, jaki wkładany jest w rozwój firmy rodzinnej. Dlatego też istotne jest by działania owe podejmowane były najwcześniej, jak jest to możliwe oraz każdego dnia, przy realizacji drobnych spraw życia codziennego.
