Sukcesja firmy rodzinnej dokonywana na rzecz sukcesorów – a zatem proces przekazywania następcom właścicieli wiedzy, władzy i własności firmy rodzinnej – niejednokrotnie przedstawiana jest jako rodzinna sztafeta pokoleń. Niestety w wielu przypadkach nestorzy nie mają komu przekazać pałeczki – badania pokazują bowiem, że mniej niż 10% sukcesorów jest zainteresowanych przejęciem sterów firmy rodzinnej. Co możemy zrobić aby wzmocnić w sukcesorach chęć zaangażowania w firmę rodzinną?
Podsumowanie
5 najważniejszych zasad budowania wiadomości z firm rodzinnych
- Wychowanie przyszłego sukcesora do budowania świadomości z firmą rodzinną powinno rozpocząć się od najmłodszych lat.
- Istotne jest ustalenie dróg komunikacji pozwalających na stopniowe wtajemniczanie przyszłych sukcesorów w arkany biznesu rodzinnego.
- Niezwykle pomocnym narzędziem w budowaniu więzi z firmą rodzinną jest Konstytucja Firmy Rodzinnej.
- Efektywne budowanie więzi z firmą rodzinną prowadzi do powstania poczucia misji i dumy z przynależności do rodziny oraz możliwości uczestniczenia w działalności firmy rodzinnej.
- Zbudowanie więzi pomiędzy sukcesorami a firmą rodzinną stanowi jedną z podstaw udanej sukcesji skutkującej przetrwaniem firmy rodzinnej w kolejnych pokoleniach rodziny – tym bardziej warto poświęcić jej dużo uwagi.
Firmy rodzinne – często traktowane przez właścicieli jako kolejne, wymagające najwięcej uwagi dziecko – sukcesorom mogą kojarzyć się z niekończącym wysiłkiem rodziców, zabierającym czas, który w mniemaniu sukcesorów powinien zostać poświęcony najbliższym. Takie postrzeganie rodzinnego biznesu od najmłodszych lat buduje u sukcesorów pejoratywne nastawienie do zajmowania się sprawami firmy rodzinnej i może wpływać na podejmowane w przyszłości decyzje zawodowe – w tym na decyzję o wzięciu udziału we wspomnianej powyżej sukcesyjnej sztafecie pokoleń.
W znacznym stopniu stosunek sukcesora do firmy rodzinnej i powstanie więzi pomiędzy rodzinnym biznesem a sukcesorem zależy od starań nestorów i podjętych przez nich czynności, które mają na celu wychowanie przyszłego sukcesora do budowania świadomości z firmą rodzinną. Bowiem jedynie pozytywne nastawienie sukcesora do firmy rodzinnej może stanowić podstawę dla udanej sukcesji biznesu w przyszłości.
Pierwsze kroki
Budowanie więzi sukcesorów z firmą rodzinną powinno zaczynać się od najmłodszych lat – może być ono realizacją z góry powziętych przez nestorów działań mających na celu zbudowanie wiedzy i świadomości rodzinnego biznesu, jak również efektem spontanicznych zachowań będących wyrazem dążenia do tego samego celu. Niezależnie od obranego modelu działania, nestorzy powinni pamiętać, że firma rodzinna i „życie firmowe” stanowią bardzo istotny element ich dnia, a przez to i codzienności całej rodziny (niejednokrotnie konsumując większość czasu nestorów), przez co członkowie rodziny, w tym ci najmłodsi, winni być włączani również w tę sferę życia rodziny. Oczywiście podejmowane działania należy dostosować do wieku, zainteresowań i zdolności poszczególnych członków rodziny. W stosunku do dzieci elementem budowania świadomości firmy rodzinnej mogą być np. wycieczki na terenie firmy rodzinnej, zapoznawanie dzieci z historią rodzinnego biznesu (niejednokrotnie pełnej anegdot i nagłych zwrotów akcji), jak również wyjaśnianie przedmiotu działalności firmy i pełnionych w niej ról poszczególnych członków rodziny. W późniejszym czasie, budowanie relacji z firmą rodzinną może odbywać się poprzez organizację „dnia przedsiębiorczości” dla starszych dzieci połączonych z krótkimi (np. jedno- lub kilkudniowymi) praktykami w firmie rodzinnej.
Firmy rodzinne z coraz większą dbałością podchodzą do kwestii budowania świadomości firmy rodzinnej. W jednej z dużych, polskich firm rodzinnych członkowie rodziny zobowiązali się do odbywania corocznych spotkań rodziny, połączonych z przedstawianiem bieżącej sytuacji firmy, dyskusji na temat jej strategii, w tym również planowania w zakresie inicjatyw lokalnych i społecznych, w które angażuje się firma rodzinna. Dodatkowo, członkowie rodziny zadecydowali, że dzieci z tej rodziny będą wspólnie spędzać co najmniej jeden tydzień wakacji w każdym roku.
Takie działania mają na celu budowanie więzi rodzinnych – w szczególności pomiędzy przyszłymi sukcesorami firmy rodzinnej, a zatem osobami, które w przyszłości będą wspólnikami firmy rodzinnej. Są one również wyrazem dużej świadomości członków rodziny – rozumieją oni, że dobre relacje pomiędzy członkami rodziny są fundamentem zarówno zgody rodzinnej , jaki harmonijnego funkcjonowania rodzinnego biznesu.
Z historii firm rodzinnych
Dalsza edukacja
Wraz z dojrzewaniem sukcesorów zmieniać powinien się sposób przekazywania informacji na temat firmy rodzinnej, jak również zakres tych informacji. Nestorzy – chcąc zbudować u sukcesorów więź z rodzinnym biznesem – winni poszukiwać dróg komunikacji pozwalających na (choćby częściowe) wtajemniczenie sukcesorów w arkany biznesu rodzinnego, tak aby budować wśród sukcesorów wiedzę w tym zakresie. Należy mieć przy tym na uwadze, że finalnie – niezależnie czy obranym modelem sukcesji będzie przekazanie firmy sukcesorom czy też profesjonalizacja zarządzania – sukcesorzy winni zostać wyposażeni w wiedzę niezbędną dla prawidłowego wykonywania swojej roli.
Okazją do zaznajamia sukcesorów z firmą rodzinną, jak również do budowania więzi rodzinnych i rodzinno-firmowych mogą być cykliczne zjazdy rodziny. Spotkania takie mogą być sposobem umacniania relacji rodzinnych – co wraz z każdym kolejnym pokoleniem zaangażowanym w działalność firmy rodzinnej stanowić będzie coraz większe wyzwanie. Jakkolwiek dotychczas – ze względu na stosunkowe krótki, w porównaniu do zagranicznych firm rodzinnych liczących sobie po sto i więcej lat funkcjonowania, okres istnienia polskich firm rodzinnych – z problemem tym stykano się rzadko, będzie on jednak stanowił coraz większe wyzwanie w nadchodzących latach.
Zjazdy mogą jak również do dzielenia się informacjami na temat rodzinnego biznesu i dyskusji w gronie rodzinnym. Spotkania mogą zostać wzbogacone o prezentację dokonań i planów firmy rodzinnej, jak również przedstawiać główne wyzwania z jakimi mierzyć się musi rodzinny biznes.
Posiadanie – choćby dość ogólnych – informacji na temat sytuacji firmy, stopniowe zaznajamianie się z jej funkcjonowaniem pomagać będzie sukcesorom odkrywać własną tożsamość zawodową w stosunku do firmy rodzinnej. W późniejszym okresie doświadczenie to może być pogłębiane poprzez odbywanie praktyk i staży w firmie rodzinnej, jak również zatrudnianie członków rodziny na różnych stanowiskach, tak aby poznali oni specyfikę pracy w rożnych gałęziach firmy i odkryli swoje talenty i zainteresowania.
Konstytucja Firmy Rodzinnej
Niezwykle pomocnym w budowaniu świadomości firmy rodzinnej narzędziem może być Konstytucja Firmy Rodzinnej. Dokument ten stanowi zbiór zasad ładu rodzinnego, mający zapewniać harmonijne funkcjonowanie firmy rodzinnej, jej przetrwanie w kolejnych pokoleniach rodziny, jak również integrować jej członków.
Konstytucja Firmy Rodzinnej jest odrębnie opracowywana na potrzeby każdej rodziny, dostosowując treść tego dokumentu do jej specyfiki, historii, sytuacji rodzinnej, jak i zamierzeń jej członków. Zazwyczaj w Konstytucji Firmy Rodzinnej określane są elementy szczególnie ważne dla budowania więzi z firmą rodzinną, takie jak: wartości rodziny i firmy rodzinnej, ich misja czy też podstawowe zasady prowadzenia przedsiębiorstwa. Co więcej, Konstytucja Firmy Rodzinnej może również wprost określać obowiązki członków rodziny związane z przekazywaniem kolejnym pokoleniom wiedzy na temat firmy rodzinnej, jej wartości i tradycji, a także określać program edukacji członków rodziny czy też częstotliwość cyklicznych zjazdów rodzinnych (o których była mowa powyżej). Tym samym, konstytucja zawiera zasady przygotowywania członków rodziny do roli świadomych i zaangażowanych sukcesorów.
Opracowanie Konstytucji Firmy Rodzinnej pozwala na integrowanie celów rodzinnych i biznesowych oraz podtrzymuje i promuje jedność rodziny, w również w zakresie kształtowania świadomości firmy rodzinnej. Dodatkowo, szczególnie dla sukcesorów, konstytucja stanowi przejrzysty kodeks zasad i wartości, którymi rządzi się firma rodzinna.
W ramach Konstytucji Firmy Rodzinnej możliwe jest także wprowadzenie obowiązkowego sygnowania tego dokumentu przez pełnoletnich członków rodziny. Podpisanie konstytucji przez przyszłego sukcesora może wówczas stanowić symboliczne „przejście” członka rodziny do grona przyszłych właścicieli firmy rodzinnej. Jednocześnie, wraz z podpisaniem konstytucji, sukcesor zobowiązuje się do przestrzegania jej zapisów, co rozwija poczucie służby na rzecz przedsiębiorstwa oraz dumy wśród właścicieli należących do rodziny.
Podsumowanie
Istnieje wiele sposobów żeby budować w przyszłych sukcesorach poczucie przynależności do rodziny, więzi z firmą rodzinną i świadomości jej tradycji, wartości i celów. W dużym stopniu to nestorzy ukształtują w swoich następcach nastawienie do rodzinnego biznesu, które z kolei będzie rzutować na przyszłe zawodowe wybory sukcesorów. W związku z tym, jeżeli nestorzy chcą z sukcesem wziąć udział w sztafecie pokoleń, powinni odpowiednio wcześnie zacząć przygotowywać do tego swoją rodzinną drużynę. Świadome działania w tym zakresie będą miały korzystny wpływ na przeprowadzenie procesu sukcesji ale również funkcjonowanie firmy rodzinnej w przyszłości.
Niezwykle ważne jest aby już od najmłodszych lat firma rodzinna była obecna w świadomości potencjalnych następców jako wspólne, rodzinne dobro, którego w przyszłości będą mogli stać się częścią. Warto również zachęcać dzieci do przedsiębiorczych działań, wspierać je w dążeniu do samodzielności i w podejmowaniu decyzji dotyczących ich przyszłości. Sukcesor, który od najmłodszych lat przygotowywał się do swojej roli, wkraczając w dorosłość będzie gotowy do przejmowania kolejnych obowiązków nestora.
