Przedsiębiorstwo w spadku może być przedmiotem umowy sprzedaży – ustawodawca przewiduje jednak szczególne, rygorystyczne wymogi dotyczące transakcji tego typu.
Podsumowanie
- Przedsiębiorstwo w spadku może być zbyte przez zarządcę sukcesyjnego.
- Zbycie przedsiębiorstwa w spadku, jako czynność przekraczająca zwykły zarząd, wymaga dla swojej ważności zgody wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa (ewentualnie – zezwolenia sądu).
- Zbycie przedsiębiorstwa w spadku wymaga zachowania formy aktu notarialnego.
„Przedsiębiorstwo” a „przedsiębiorstwo w spadku”
Zgodnie z przepisem art. 55[1] Kodeksu cywilnego, „przedsiębiorstwo” stanowi zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Ustawa nie wskazuje zamkniętego katalogu elementów wchodzących w skład przedsiębiorstwa, posługując się jedynie przykładowym (otwartym) wyliczeniem. Istotne jest jednak to, że w skład przedsiębiorstwa nie wchodzą zobowiązania związane z jego prowadzeniem. Przedsiębiorstwo jest więc niejako zespołem aktywów, przy czym ustawa przewiduje, że nabywca przedsiębiorstwa przystępuje z mocy prawa do długów jego zbywcy.
Przedsiębiorstwo w spadku jest „przedsiębiorstwem” zdefiniowanym w sposób odrębny od tego, który został przedstawiony w Kodeksie cywilnym. Zgodnie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (dalej: „Ustawa”), przedsiębiorstwo w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci.
Przedstawione definicje wyraźnie się różnią, a pominięcie w przypadku „przedsiębiorstwa w spadku” odwołania do „przedsiębiorstwa” z Kodeksu cywilnego jest zabiegiem celowym. Takie posunięcie było ukierunkowane na to, by ustawą o zarządzie sukcesyjnym objąć również takie składniki majątku przedsiębiorcy, jakich to nie można zakwalifikować jako „przedsiębiorstwa” z art. 55[1] Kodeksu cywilnego, ale które w swojej istocie stanowiły przecież własność przedsiębiorcy i służyły mu do prowadzenia działalności gospodarczej przed śmiercią.
Ustawodawca w art. 2 ust. 3 Ustawy, rozszerza pojęcie „przedsiębiorstwa w spadku” obejmując nim także składniki majątku, które nie stanowiły własności przedsiębiorcy w chwili śmierci. Mianowicie, ustawodawca pojęciem tym obejmuje również (1) składniki nabyte przez zarządcę sukcesyjnego oraz (2) składniki nabyte na podstawie czynności zachowawczych w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego.
O przedsiębiorstwie w spadku możemy mówić tylko w określonym momencie czasowym tj. od dnia śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego bądź dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy (jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony).
Zbycie przedsiębiorstwa w spadku
Przedsiębiorstwo w spadku podobnie jak przedsiębiorstwo z art. 55[1] Kodeksu cywilnego może być zbyte. Jeżeli zarząd tym przedsiębiorstwem sprawuje zarządca sukcesyjny, jego zbycie jest możliwe jedynie za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, którym w chwili dokonywania czynności przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku. Ewentualnie – jeżeli przedmiotowej zgody nie można uzyskać – dla dokonania czynności konieczne jest uzyskanie zezwolenia sądu. Wynika to z faktu zakwalifikowania czynności zbycia przedsiębiorstwa do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.
Właściciele przedsiębiorstwa w spadku zachowują więc wpływ na kluczowe decyzje dla dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa w spadku. Mimo więc, że zarząd tym przedsiębiorstwem sprawuje zarządca sukcesyjny, samodzielność decyzyjną zachowuje on jedynie dla podejmowania czynności zwykłego zarządu. Zbycie tego przedsiębiorstwa do takich czynności zdecydowanie nie należy, zatem aby dokonać zbycia przedsiębiorstwa, zarządca sukcesyjny będzie potrzebował zgody spadkobierców zmarłego przedsiębiorcy.
Podkreślić należy, że w okresie zarządu sukcesyjnego zbycie przedsiębiorstwa w spadku musi być dokonane w formie aktu notarialnego, nawet jeśli w skład tego przedsiębiorstwa nie wchodzi nieruchomość. Dostrzegalne jest więc w tym zakresie zwiększenie rygorów dotyczących formy w porównaniu z tymi, które są przewidziane na zasadach ogólnych. Dokonanie czynności w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (jaka to forma jest wystarczalna do zbycia przedsiębiorstwa na zasadach ogólnych) skutkować będzie zatem jej nieważnością.
W formie aktu notarialnego musi być również udzielona zgoda wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa na dokonanie czynności.
Zbycie przedsiębiorstwa w spadku zostało przez ustawodawcę obwarowane wysokimi wymogami. Po pierwsze, konieczne jest uzyskanie zgody wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a po drugie, konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego, zarówno dla przedmiotowej zgody, jak i dla samej czynności prawnej, na podstawie której następuje zbycie. Wymóg ten obowiązuje nawet wtedy, gdy do składników przedsiębiorstwa nie należy nieruchomość.
